22 stycznia 2013 r. w siedzibie Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa miał miejsce odczyt dra Przemysława Wywiała, pracownika Muzeum Armii Krajowej im. Gen. Emila Fieldorfa "Nila" w Krakowie zatytułowany "Garnizon Wojska Polskiego w Krakowie w latach 1918-1939".

Prelegent rozpoczął swoje wystąpienie od zdefiniowania pojęcia garnizonu, następnie wymienił jednostki stacjonujące w okresie międzywojennym w Krakowie i jego najbliższych okolicach. Wiele miejsca poświęcił wyszkoleniu, posiłkując się instrukcjami i innymi dokumentami wojskowymi.

Zebrani mogli zapoznać się z kalendarzem procesu szkolenia klasycznego poboru oraz z przykładowym rozkładem dnia w jednym z pułków. Przemysław Wywiał zwrócił także uwagę na fakt, iż w armii II Rzeczypospolitej nie chodziło tylko o przygotowanie dobrego żołnierza, ale także o wychowanie oddanego sprawom państwowym obywatela. Kluczową rolę odgrywała na tym polu praca kulturalno-oświatowa. Miała ona ogromne znaczenie cywilizacyjne. Przykładem tej działalności były kursy dla analfabetów organizowane w Krakowie we współpracy z Towarzystwem Szkoły Ludowej. Duży nacisk położono również na upowszechnianie kultury w jednostkach, a szczególnie czytelnictwo.

Kolejnym zagadnieniem poruszonym w trakcie wykładu była analiza dyscypliny w krakowskim garnizonie. Dr Wywiał opierając się na niewykorzystanych wcześniej źródłach archiwalnych wymienił zarówno przykłady najczęstszych wykroczeń, jak i zacytował opisy najbardziej nietypowych. Wyjątkowe zainteresowanie wzbudził wykaz lokali gastronomicznych, do których wstępu zabroniono żołnierzom w stycznia 1920 r. Obraz codzienności w Garnizonie nie byłby pełen bez charakterystyki życia religijnego, a szczególnie służby duszpasterskiej różnych wyznań. Następnie historyk zaprezentował swoje badania dotyczące wsparcia administracji cywilnej przez władze wojskowe. Przejawiało się ono w dwóch kierunkach: utrzymaniu porządku wewnętrznego (np. w wypadku rozruchów i strajków z tragicznymi wydarzeniami krakowskimi roku 1923 na czele) a także pomocy w usuwaniu skutków klęsk żywiołowych (np. pożarów i podtopień, na czele z katastrofalną dla Małopolski powodzią 1934 r.). Referent zakończył swoje wystąpienie wymienieniem świąt państwowych, kościelnych i wojskowych, w których brały udział formacje Garnizonu Kraków. Omawiając święta pułkowe, krakowski historyk wojskowości podał przykłady ofiarności społeczeństwa Krakowa, które z dobrowolnych składek niejednokrotnie fundowało sprzęt potrzebny w walce, poczynając od masek przeciwgazowych i ciężkich karabinów maszynowych a na czołgach i samolotach kończąc. Zebrani mieli wiele pytań, w związku z czym spotkanie zakończyło się dyskusją.

Dr Przemysław Wywiał jest absolwentem Wydziału Historycznego UJ oraz warszawskiej AON. Specjalizuje się w najnowszej historii wojskowości oraz w dziejach polskiego ruchu niepodległościowego. Historyk wydał do tej pory dwie książki oraz znaczą ilość artykułów zamieszczonych w czasopismach naukowych i popularnych. Działalność Przemysława Wywiała na polu naukowym wiąże się ściśle z zaangażowaniem społecznym. Prelegent aktywnie działa w Związku Piłsudczyków i Komitecie Opieki nad Kopcem Józefa Piłsudskiego przy Towarzystwie Miłośników Historii i Zabytków Krakowa.

tekst i zdjęcia Artur Jachna