24 października 2013 r. w Muzeum AK odbyła się konferencja inaugurująca II edycję projektu "Kresy - polskie ziemie wschodnie w XX wieku". Projekt ów jest częścią Małopolskiego Programu Edukacji Patriotycznej i Obywatelskiej. Rozpoczęta rok temu, jego pierwsza edycja, poświęcona dramatycznym losom Polaków na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej w latach 1943-1944 spotkała się z dużym zainteresowaniem małopolskich środowisk oświatowych. Obecna odwołuje się do rocznic wydarzeń historycznych, które przypadają w przyszłym roku: 70-lecia rozpoczęcia akcji "Burza" oraz 95 rocznicy bohaterskiej Obrony Lwowa przed oddziałami ukraińskimi. Tematem wiodącym są więc walki Polaków o przynależność Kresów Wschodnich do Rzeczypospolitej w latach 1918-1922 oraz 1939-1945. Realizacja tegorocznej edycji projektu zakończy się w maju 2014 r. Jego adresatami są dyrektorzy i nauczyciele wszystkich typów szkół i placówek oświatowych a także uczniowie gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych z obszaru całej Małopolski.

Kluczowa część projektu polega - podobnie jak w roku ubiegłym - na przygotowaniu przez uczniów opracowań poświęconych walce o polskość Kresów w oparciu o zalecaną literaturę przedmiotu a także różnorodne źródła historyczne. Pomocą dla młodzieży będą spotkania ze świadkami historii, sesje, warsztaty a ponadto pokazy filmów dokumentalnych. Na laureatów czekają atrakcyjne nagrody (m.in. wycieczki na Kresy, indeksy studenckie UPJPII oraz liczne książki historyczne).

Konferencja w Muzeum została przygotowana przez następujące instytucje: Biuro Edukacji Publicznej Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie, Uniwersytet Papieski im. Jana Pawła II w Krakowie, Małopolskie Kuratorium Oświaty w Krakowie, Fundację Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego w Krakowie oraz Muzeum Armii Krajowej im. Gen. Emila Fieldorfa "Nila" w Krakowie. Patronat honorowy nad inicjatywą objął Marek Sowa Marszałek Województwa Małopolskiego a także Ogólnopolski Okręg Żołnierzy AK Obszaru Lwowskiego im. Orląt Lwowskich Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej. Wsparcia udzieliły też liczne organizacje i media, w tym m.in. "Dziennik Polski" i "Radio Kraków Małopolska".

Aula muzealna wypełniła się bardzo licznie przybyłą młodzieżą pod opieką nauczycieli. Obrady prowadził Grzegorz Baran, Małopolski Wicekurator Oświaty. IPN reprezentował dr Paweł Naleźniak, pracownik Okręgowego Biura Edukacji Publicznej w Krakowie. Nawiązując do poprzedniej edycji projektu, szczegółowo wyjaśnił założenia tegorocznej. Artur Jachna, pracownik merytoryczny Muzeum AK przedstawił zebranym ofertę edukacyjną placówki. Po krótkiej części wstępnej, nastąpiły wykłady. Jako pierwszy za mównicą stanął prof. dr hab. Tomasz Gąsowski z Instytutu Historii UJ, który jest również prezesem Fundacji Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego w Krakowie. Historyk przedstawił temat: Walka o przynależność Kresów Wschodnich do II Rzeczypospolitej w latach 1918-1922, podkreślając m.in. znaczenie wkładu Marszałka Józefa Piłsudskiego, nie tylko dla odzyskania, ale i dla utrzymania świeżo odzyskanej niepodległości. Ziemie byłego zaboru rosyjskiego miały dla tej sprawy trudne do przecenienia znaczenie. Profesor przedstawił w sposób niezwykle jasny i przystępny zawiłe meandry polityczno-militarnej historii początków polskiego międzywojnia. Kolejnym punktem programu były pokazy filmów dokumentalnych, których treść komentował dr Naleźniak.

W drugiej części obrad miały miejsce dwa wystąpienia. Pierwszy wykład wygłosił, wspierając się obficie różnorodnym materiałem ikonograficznym i statystycznym zaprezentowanym multimedialnie, znany badacz walk 1939 r. na ziemiach polskich, prof. dr hab. Wojciech Włodarkiewicz z Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Temat Obrona Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej przed niemiecką i sowiecką agresją we wrześniu i październiku 1939 r., związany był z wieloletnimi badaniami Historyka, który często odwoływał się do własnych naukowych i popularnych publikacji książkowych, opartych na kwerendach źródłowych. Omawiając pracę archiwalno-biblioteczną, Profesor przybliżył uczniom warsztat naukowego badacza przeszłości. Problematyka ostatniego w kolejności wygłaszania referatu, również mieściła się w historii wojskowej. Wygłosił go pracownik Rada Ochrony Pamięci, Walk i Męczeństwa. Damian Markowski - bo o nim mowa - mimo młodego wieku napisał już dwie książki oraz wiele artykułów. Na konferencji przedstawił syntetyczny opis Akcji Burza na Kresach. Tematyka ta jest ściśle związana z jego pracą zawodową, polegającą m.in. na upamiętnianiu wydarzeń i miejsc oraz postaci związanych z walkami i męczeństwem Polaków na Kresach Wschodnich.

tekst Artur Jachna
fot. Marcin Bieńkowicz