W dniu 13 lutego 1945 r. radiostacja została zdekonspirowana przez doniesienie zamieszkałej w pobliżu miejsca nadawania Rosjanki, kadrowej funkcjonariuszki NKWD, która zgłosiła zakłócenia w odbiorze radiowym. Aresztowano por. Zygmunta Mierzejewskiego "Zygmunta" (1913-1990), radiotelegrafistę Komendy Głównej AK, komendanta radiostacji, który po osadzeniu w krakowskim więzieniu na ul. Montelupich został zesłany do kopalni ołowiu i cynku w Mizurze (rejon sadoński w Północnej Osetii). Zabezpieczona w ostatniej chwili radiostacja zachowała się w stosunkowo dobrym stanie do czasów współczesnych, a teraz będzie wykorzystana przez Muzeum AK do celów ekspozycyjnych na wystawie stałej w przestrzeni wystawienniczej "Łączność".

Radiostacja polowa nadawczo-odbiorcza, zwana popularnie "Pipsztokiem" lub "Nellką", produkowana była w kilku odmianach: A1, A2 lub A3. Wymiary urządzania to: 225x190x95 mm, a waga 4,5 kg. Została ona uznana za najlepszą polskiej produkcji radiostację, używaną w Podziemiu. Była na wyposażeniu Armii Krajowej, Polskich Sił Zbrojnych, a także podziemnych organizacji działających na terenie krajów okupowanych przez Niemców: Francji, Holandii i Norwegii. Twórcą urządzenia był Tadeusz Heftman (1906-1995), absolwent Politechniki Warszawskiej, pionier krótkofalarstwa w Polsce. W okresie II Rzeczypospolitej był konstruktorem sprzętu nadawczo-odbiorczego dla Wojska Polskiego. W 1939 r. stworzył prototyp radiostacji dla oddziałów spadochronowych. Ewakuowany przez Rumunię do Francji, a następnie Wielkiej Brytanii, ulepszył swoją konstrukcję i rozpoczął produkcję seryjną. Po wojnie pozostał w Anglii, gdzie był współzałożycielem spółki British Communications Corporation.

Inspektorat "Maria" obejmował swoim zasięgiem ziemie: miechowską, olkuską i pińczowską. W czasie swojej działalności zrealizował około 200 znaczniejszych wystąpień zbrojnych wymierzonych w niemieckich okupantów a także wykonał około 500 akcji o charakterze sabotażowo-dywersyjnym oraz wymierzonym przeciwko konfidentom. Niestety, około 300 oficerów i żołnierzy zaangażowanych w tą formację konspiracyjną, w latach 1946-1949 zostało poddanych represjom stalinowskim. Komendantowi przekazanej do Muzeum radiostacji, Zygmuntowi Mierzejewskiemu udało się powrócić z łagru jesienią 1947 r. W Polsce Ludowej pracował jako inżynier-elektryk w Warszawie i Szczecinie. 21 lutego 1990 r. został pochowany na cmentarzu bródnowskim.

tekst Artur Jachna

fot. Artur Jachna

***********

Komendant radiostacji 42 Zygmunt Mierzejewski