Pod patronatem Muzeum Armii Krajowej ukazały się właśnie - nakładem wydawnictwa DEMART - wspomnienia Jana Łożańskiego "Orzeł z Budapesztu. Historie niezwykłe". Autor w czasie II wojny światowej pełnił służbę kurierską. Serdecznie zachęcamy do lektury!

Jan Łożański ps. "Orzeł", "Jan Madejski" urodził się w Zarszynie, 4 lutego 1912 r. Był zapalonym sportowcem (grał w piłkę nożną, odnosił sukcesy jako bokser) i zawodowym wojskowym. Wybuch II wojny światowej zastał go w plutonie przeciwpancernym 6 pułku strzelców podhalańskich w Samborze. Po klęsce wrześniowej uciekł z niewoli niemieckiej i wrócił do rodzinnego Zarszyna. W grudniu 1939 roku postanowił przez Węgry udać się do polskiego wojska, tworzącego się we Francji. Jednak do służby zaangażowano go już na terenie Węgier - wysportowany, zawodowy żołnierz został kurierem bazy "Romek" w Budapeszcie. Początkowo szedł do Polski przez Tatry, później 45 razy przemierzał trasę "Jaga" - "Kora" (przez Beskid Niski, w okolicach Rymanowa Zdroju). Służbę kurierską pełnił z przerwami do 1945 roku. W czasie trudnej i niebezpiecznej służby był dwukrotnie aresztowany przez gestapo, czterokrotnie przez Węgrów. W dniu 19 marca 1945 po zajęciu Budapesztu przez Armię Czerwoną został wraz z pracownikami Bazy uwięziony przez kontrwywiad sowiecki.

Koniec wojny nie oznaczał dla Jana Łożańskiego powrotu do spokojnego życia. Dotarł do dowództwa II Korpusu w Anconie i tam otrzymał polecenie powrotu na kurierski szlak. Przekraczanie granic ułatwiała mu uzyskana od władz państwowych zgoda na ukończenie studiów w Budapeszcie. Głównym zadaniem kuriera "Orła" po zakończeniu było wyprowadzanie z Polski osób zagrożonych aresztowaniem i rodzin oficerów PSZ na Zachodzie. Aresztowany został 17 lipca 1947 r w Cieszynie przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w Krakowie. Po ciężkim śledztwie w osławionym X Pawilonie skazany został przez Rejonowy Sąd Wojskowy w Warszawie (18 marca 1948 r.) na 15 lat więzienia oraz utratę praw obywatelskich i honorowych na 10 lat. Od jesieni 1948 roku aż do amnestii w sierpniu 1956 r. przebywał w jednym z najcięższych więzień we Wronkach. Podczas pobytu w więzieniu nawiązał kontakt z Władysławą Litwin z Sanoka i w tym mieście zamieszkał po wyjściu z więzienia. Zmarł 21 czerwca 1990 roku w Sanoku.

tekst Przemysław Wywiał