27 lutego 2014 r. w Muzeum Armii Krajowej odbyła się promocja książki prof. Bohdana Cywińskiego pt. Szańce kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej. Spotkanie poprowadził dr hab. Henryk Głębocki (UJ).

Prof. Bohdan Cywiński (ur. 1939 r.) - publicysta, opozycjonista, profesor nauk humanistycznych. W latach 1973-1977 redaktor naczelny "Znaku". Jeden z inicjatorów tworzenia "Solidarności", zastępca redaktora naczelnego "Tygodnika Solidarność". W latach 1981-1990 przebywał we Włoszech, Szwajcarii i Francji, gdzie angażował się na rzecz pomocy opozycjonistom w Polsce. Po powrocie do Ojczyzny doradca prezydenta Lecha Wałęsy i premiera Jana Olszewskiego, wykładowca na uniwersytetach m. in. w Warszawie i Wilnie. W 2006 r. odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

Spotkanie rozpoczął dr hab. Henryk Głębocki, który przybliżył zebranym postać Autora. Podkreślił, że prof. Cywiński należy do najważniejszych postaci środowisk niezależnych tworzących Solidarność. Dodał również, że jest on autorem tekstów, na których wychowały się pokolenia Polaków. W tym miejscu wspomniał oczywiście o książce pt. Rodowody niepokornych, tak ważnej dla członków opozycji antykomunistycznej. Następnie prowadzący spotkanie poprosił Autora o krótkie wprowadzenie do książki.

Prof. Bohdan Cywiński podzielił się z publicznością swoją refleksją na temat powstania dzieła Szańce kultur. Szkice z dziejów narodów Europy Wschodniej. Przyznał, że złożyły się na to kwestie tj.: zainteresowanie krajami Europy Wschodniej i skłonność do podróży oraz wykształcenie polonistyczne. Autor porównał historię literatury do ekranu, na którym odbija się całe społeczeństwo. Na terenach Europy Wschodniej chciał "wyczytać", jakie były jej dzieje - i odwrotnie - znaleźć dzieła o wydarzeniach historycznych. W tym miejscu pojawia się oczywiście pytanie o wpływ polityki na literaturę. Profesor zwrócił uwagę, iż polityka rzadko się pojawia w szczyptach, często niszczy literaturę, ponieważ jest w zbyt dużym natężeniu wsypywana do literatury, czego efektem jest zbeletryzowana broszurka polityczna. Dodał, że widzimy to przeważnie wtedy, gdy jest to obca nam ideologia. O swojej książce powiedział, że jest zarysem 12 kultur narodów podbitych przez Rosję, w którym znaleźć można porównania ich losów oraz ich stosunek do rusyfikacji.

Dr hab. Henryk Głębocki uzupełnił ten opis, mówiąc, że jest to forma eseju, przewodnik po kulturach, napisany przez kogoś, kto ma własne doświadczenia w sypaniu szańców w czasach PRL.

Po wprowadzeniu Autora rozpoczęła się dyskusja nad problematyką prezentowanej książki. Prof. Cywiński zmierzył się z pytaniem, na ile doświadczenie polskie da się porównywać z doświadczeniem innych kultur. Jego zdaniem kultura polska była dojrzalsza i bogatsza od wielu kultur, ale z pewnością młodsza od kultury gruzińskiej, ormiańskiej i żydowskiej. Zwrócił uwagę, że w prawidłowej ocenie tych kultur przeszkadza nam europocentryzm. Mówiąc o kulturach, mamy bowiem do czynienia z kręgiem chrześcijaństwa zachodniego i kręgiem prawosławia, gdzie różnice są duże nie tyle w wierze, co przede wszystkim w kulturach religii, które wiara pobudzała. Dlatego porównać te kultury jest niezwykle trudno. W toku dyskusji poruszona została również kwestia Ukrainy w kontekście aktualnych wydarzeń.

tekst Anna Jędrzejczyk
fot. Karol Kowalski