10 września 2015 r. w Muzeum Armii Krajowej odbyła się promocja książki Martina Winstone’a pt. Generalne Gubernatorstwo. Mroczne serce Europy Hitlera. Spotkanie poprowadził dziennikarz Paweł Stachnik.

Książka Generalne Gubernatorstwo. Mroczne serce Europy Hitlera jest pierwszą wielką zagraniczną monografią dotyczącą tragicznej historii ziem rządzonych przez Hansa Franka. Martin Winstone przyznał, że zdecydował się napisać książkę o Generalnym Gubernatorstwie z dwóch powodów. Pierwszym z nich było zainteresowanie historią Polski, które pojawiło się u niego już podczas nauki w szkole. Drugim powodem było zetknięcie się z niemieckim przewodnikiem turystycznym Baedekera pt. Das Generalgouvernement, wydanym w 1943 r. Nie był to zwykły przewodnik - napisano go z myślą o turystach odwiedzających tereny Generalnego Gubernatorstwa, dlatego pełnił funkcję propagandową.

Martin Winstone podał przyczyny utworzenia Generalnego Gubernatorstwa. Podkreślił, że w 1939 r. niemieckie plany dotyczące tego obszaru nie były jeszcze skrystalizowane. Dla Niemców nie były to ziemie cenne o dużym znaczeniu, wręcz przeciwnie: uznali je za rasowo bezwartościowe.

Autor poświęcił wiele uwagi Akcji Reinhardt - największej operacji ludobójczej w historii, która miała na celu zagładę Żydów w Generalnym Gubernatorstwie. Akcja ta realizowana była od marca 1942 r. do listopada 1943 r., jednak jej kryptonim funkcjonował dopiero od czerwca 1942 r. Została tak nazwana na cześć zmarłego na skutek zamachu Reinharda Heydricha - jednego z głównych realizatorów planu masowej eksterminacji Żydów. W ramach Akcji Reinhardt Niemcy utworzyli obozy zagłady w Bełżcu, Sobiborze i Treblince.

Martin Winstone przyznał, że mieszkańcy Europy Zachodniej mają niewielką wiedzę na temat życia Polaków pod dwiema okupacjami, codziennego terroru i tysięcy ofiar. Większość Brytyjczyków nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, jak wielu Polaków walczyło w bitwie o Anglię. Autor napisał tę książkę właśnie z myślą o swoich rodakach, by ukazać im fenomen Polskiego Państwa Podziemnego i jego siły zbrojnej - głębię całego ruchu oporu. Podkreślił, że na Zachodzie mało pisało się o losach narodu polskiego z powodu braku źródeł. Mimo że wydawano tam wspomnienia Polaków walczących podczas II wojny światowej, to jednak ich odbiorcą była głównie polska emigracja. Dopiero od niedawna zaczyna się to zmieniać.

Autor odniósł się też do używanego nierzadko na Zachodzie sformułowania polskie obozy koncentracyjne i zagłady. Uznał to przede wszystkim za przejaw lenistwa dziennikarzy. Według niego, łączą oni nazwy obozów z terenem dzisiejszej Polski, dokonując w ten sposób swoistego skrótu myślowego.

W drugiej części spotkania odbyła się ciekawa dyskusja nad problematyką prezentowanej książki. Martin Winstone zmierzył się z wieloma pytaniami zadawanymi przez publiczność. Podkreślił, że badania do powstającej monografii zajęły mu 1,5 roku. Każdy historyk powinien zachowywać intelektualny dystans do opisywanych wydarzeń, jednak nie zawsze jest to możliwe. Sam przyznał, że stykając się ze świadectwami zbrodni, z trudem powstrzymywał swoje emocje. A w historii Generalnego Gubernatorstwa było ich niestety wiele.

Martin Winstone - brytyjski historyk, nauczyciel, autor książek historycznych, związany z organizacją Holocaust Educational Trust.

tekst Anna Jędrzejczyk