17 października 2013 r. w Muzeum AK odbyła się promocja najnowszej książki Stanisława M. Jankowskiego "Klucze do wolności". Spotkanie prowadził Stanisław Dziedzic, dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa.

Stanisław Maria Jankowski (ur. 1945) jest historykiem, publicystą i pisarzem, absolwentem historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od debiutu w 1965 r. opublikował tysiące różnego rodzaju tekstów m.in. na łamach gazet i czasopism wydawanych w kraju i poza jego granicami. Napisał wiele słuchowisk Teatru Polskiego Radia, scenariuszy filmów dokumentalnych i wystaw historyczno - dokumentalnych eksponowanych w różnych krajach europejskich a także w Stanach Zjednoczonych. Był współzałożycielem Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej. Współpracował z Instytutem Katyńskim a także z Główną Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Znalazł się w gronie ekspertów, konsultujących głośny film Andrzeja Wajdy "Katyń". Jego książki, reportaże i słuchowiska były wielokrotnie nagradzane. Dwa lata temu w uznaniu wybitnych zasług w upowszechnianiu prawdy o zbrodni katyńskiej, Stanisława M. Jankowskiego odznaczono Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Stanisław M. Jankowski jest autorem kilkudziesięciu książek. Można wśród nich wyróżnić powieści, reportaże historyczne i prace popularno - naukowe również związane z tematyką historyczną. Wiele z nich dotyczy sił zbrojnych Polskiego Państwa Podziemnego. Przedostatnia książka, "Dziewczęta w maciejówkach", poświęcona została działalności kobiet w strukturach niepodległościowych od okresu przed I wojną światową, aż po ich udział w wojnie polsko - bolszewickiej lat 1919-1920. Promocja tej publikacji była okazją do spotkania autorskiego w Muzeum AK. Rok później wielbiciele twórczości pisarskiej krakowskiego historyka znowu zgromadzili się w auli muzealnej. Na spotkanie przygotowane wspólnie z Domem Wydawniczym "Rebis", przybyli Kombatanci i inne osoby zainteresowane historią najnowszą.

Zgodnie z informacjami promocyjnymi Wydawcy:

"Stanisław M. Jankowski prowadzi czytelnika szlakiem >>odbijanek<< szczegółowo rekonstruując przebieg kilku z nich.

W czasie II wojny światowej żołnierze polskiego podziemia ponad dwieście razy zbrojnie odbijali uwięzionych. Były to akcje nadzwyczaj trudne, porównywalne jedynie z atakami na silnie umocnione posterunki lub walką w okrążeniu. Wymagały szczegółowego rozpoznania, twórczego planowania oraz bystrości umysłu i odwagi tych, którzy szli z pistoletami na więzienne mury.

Znany historyk i pisarz Stanisław M. Jankowski opisuje w tej książce kilka z nich. Rekonstruuje nie odnotowane w podręcznikach, nawet akademickich, powstanie czortkowskie 1940 r. Prowadzi czytelnika szlakiem >>odbijanek<< na Wileńszczyźnie. Odkrywa kulisy nie zrealizowanego w 1944 r. śmiałego planu zdobycia więzienia Montelupich w Krakowie, a także jedynego w dziejach szturmu na obóz koncentracyjny - w Holýšovie - z którego "wyklęta" Brygada Świętokrzyska NSZ uwolniła kilkaset więźniarek..."

Spotkanie promujące nową książkę autora "Stenów z ulicy Mogileńskiej", rozpoczął Stanisław Dziedzic. Dyrektor Wydziału Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Miasta Krakowa przybliżył zebranym wybrane wątki z biografii Pisarza, a szczególnie początki jego drogi jako historyka. Omówił także sposoby pozyskiwania materiałów do kolejnych publikacji oraz metody opracowywania poszczególnych zagadnień. Dużo uwagi poświęcił osobie Jana Karskiego, o którym Jankowski napisał źródłową biografię "Karski. Raporty tajnego emisariusza".

Stanisław M. Jankowski z kolei opowiadał o zbieraniu źródeł do tej książki, wspominając m.in. rozmowę z Józefem Cyrankiewiczem, który uratował z rąk gestapo późniejszego legendarnego kuriera. Uzupełnieniem rozmowy, która wywiązała się pomiędzy S. Dziedzicem a S.M. Jankowskim, była prezentacja multimedialna dawnych i współczesnych fotografii Czortkowa, podolskiego miasteczka które stało się areną dramatycznego powstania antysowieckiego w styczniu 1940 r. O przemianach w architekturze czortkowskiej ostatniego stulecia opowiadał kolekcjoner i fotograf, Adam Barański. Dyskusja nad tematami poruszonymi w "Kluczach do wolności", została na krótko przerwana deklamacją dwóch wierszy w wykonaniu autora Bogusława Nowalińskiego. Zostały one poświęcone osobie Stanisława M. Jankowskiego, a ich prezentacja wzbudziła entuzjazm wśród zebranej publiczności.

Kolejnym punktem spotkania autorskiego były pytania zadawane przez publiczność. Szczególnie istotna była wypowiedź przybyłego z Lublina Antoniego Bobera, świadka historii, którego wspomnienia zostały zacytowane w rozdziale "Wielka wsypa pod Wawelem". Po zakończeniu publicznych rozmów, wielu spośród zebranych stanęło w kolejce aby zamienić z Pisarzem choć kilka słów oraz otrzymać pamiątkowe dedykacje na kartach tytułowych jego książek.

tekst Artur Jachna
fot. Karol Kowalski