Teza 1: Metoda zawiera rozwiązania praktycznie użyteczne dla ogniw gminnego samorządu. Istotę metody stanowi przekład zasad i sformułowań teoretycznych na Język działań praktycznych stosowanych w samorządzie, co pomniejsza szkody występujące przy bieżącym intuicyjnym improwizowaniu tych działań.

Teza 2: Metoda w swoim całokształcie rozwiązań bazuje na podejściu systemowym do problemów zarządzania i efektywnego gospodarowania zasobami Gminy. Wśród tych zasobów najcenniejszym jest twórczy potencjał osób.

Gmina jest określoną całością złożoną z obszaru i ukształtowania terenu, jego zasobów i warunków (walorów) oraz złożoną z różnorodnych podmiotów: grup społecznych i gospodarczych, firm i instytucji, ogniw samorządu i indywidualnych osób.

Jeśli Rada oraz Zarząd, Urząd Gminy i jego kierownik dostrzegają wszystkie składniki tej całości, jako wzajemnie ze sobą powiązane i oddziałujące na siebie w sposób dynamiczny (w każdym przedziale czasu) to ten samorząd jest zdolny zastosować zarządzanie systemowe Gminy.

Nie mówimy, że jest to zarządzanie gminą lub w Gminie, gdyż zarządzanie systemowe z zasady powinno obejmować także wszelkie relacje zewnętrzne Gminy np. z administracją ogólną, bankowością, rynkami: pracy, zaopatrzenia, zbytu itd. A także z zawiadowcami sieci dróg i zasilali w media energetyczne, ze sprawcami zanieczyszczeń środowiska itp.

Krótko mówiąc idzie tu o wszelkie kontakty informacyjne i materialne z partnerami zewnętrznymi Gminy, których pozyskujemy do współdziałania nad realizacją określonych celów samorządu lokalnego. Zatem podstawową przesłanką do zastosowania metody określania celów (MOC) jest uzmysłowienie osobom w organach samorządu Gminy "struktury systemowej" z licznymi relacjami (sprężeniami) wewnętrznymi i zewnętrznymi.

Świadomość tych relacji wybiega znacznie poza zapisy zawarte w statucie gminy i w regulaminach: rady, zarządu, urzędu. Teraz pojawia się nowa organiczna jakość - pojęcie "struktury systemowej". W miarę stosowania metody MOC powstają uzupełniające opisy: kompetencji, relacji, procedur decyzyjnych i zasad współdziałania pomiędzy składnikami struktury systemowej. Te opisy stanowią zalążek przyszłego "projektu zarządzania Gminy".

W drugiej fazie stosowania MOC podejmujemy twórczą pracę nad formułowaniem celów zgodnie z wyżej wymienionymi opisami kompetencji i zasad współdziałania (sformułowanymi krótko i zwięźle). Formowanie, typowanie i określanie celów odbywa się według odrębnej procedury, którą opracowano wykorzystując podstawowe formuły prakseologii, techniki cybernetycznej i zasad psychologii twórczości.

W kolejnych tematycznych spotkaniach służących sformułowaniu celów udział biorą: dyrektorzy i wyróżniający się pracownicy odpowiednich Wydziałów Urzędu Gminy, przewodniczący i członkowie komisji rady, członkowie zarządu i wiceprzewodniczący rady oraz zaproszeni specjaliści z zewnątrz samorządu.

Zaproszeni specjaliści występują w tych spotkaniach w roli uczestników przetargu intelektualnego, w którym konkurują ze sobą i zwyciężają ich najbardziej wartościowe pomysły i propozycje.

W drodze kolejnych kroków: określenia i zestawienia celów, ich oceny i kalkulacji nakładów na realizację, zostaje ustalony rzeczowy program samorządu na najbliższe lata (lub na kadencję). Jest to próba nakreślenia strategii rozwoju Gminy w pierwszym podejściu.

Część zestawionych w programie celów rzeczowych stanowi podstawę opracowania budżetu Gminy na rok bieżący, a pozostałe cele posłużą do przymiarkowania budżetów na lata następne przy założeniu, że realizacja (celów, zadań) odbywać się będzie w sposób ciągły.

Trzecia faza zastosowania MOC to symulacja kilku wersji strategii rozwoju Gminy i wybór najkorzystniejszej z nich. Do opracowywania i przymiarkowania budżetu na kolejne lata wykorzystywane są doświadczenia polskie i amerykańskie, odpowiednio adaptowane programy komputerowe.

Na zapotrzebowanie indywidualne Gminy mogą być przeprowadzone obliczenia symulacyjne dostosowujące cele (i ich etapowanie) do zasobów, jakimi dysponuje (lub będzie dysponować) Gmina. Należy podkreślić, że nawet przy braku wielu zasobów, które byłyby konieczne dla zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej warto podjąć obliczenie symulacyjne zastosowane w MOC.

Obliczenia dają sposobność oszacowania najcenniejszego z zasobów Gminy, jakimi jest twórczy potencjał osób oraz ujawnienie potencjalnych możliwości podmiotów gospodarczych w Gminie.

Możliwości te mogą być racjonalnie zagospodarowane w cyklu wieloletnim (w cyklu przymiarkowania kilku budżetów kolejnych lat).

Tak więc nie trudno uzasadnić na przykładach, że stosując MOC uzyskujemy kilka istotnych korzyści, a to:

a) znaczne pomniejszenie szkód powstających obecnie przy intuicyjnym improwizowaniu bieżących działań samorządu zasadzających się na budżecie jednorocznym, uchwalonym w dodatku z dużym opóźnieniem,

b) ujawnienie niewykorzystanego dotąd twórczego potencjału osób, który - gdy nawet będzie dodatkowo opłacony - okaże się najtańszą inwestycją Gminy. Trzeba przy tym zauważyć, że wielu specjalistów oferuje swoją pracę twórczą bezinteresownie na rzecz dobra wspólnego Gminy.

c) odkrycie nowych możliwości współdziałania z partnerami zewnętrznymi Gminy i włączenie ich do realizacji strategicznego programu rozwoju Gminy. Wymienione korzyści a.b.c stanowić będą nową jakość procesów zarządzania Gminy możliwych dzięki zastosowaniu MOC.

Jan Żelazny

Autor jest Radnym Miasta Krakowa. przewodniczącym Komisji Inwentaryzacyjnej, członkiem Komisji Rewizyjnej. Komisji Współpracy z Zagranicą i z Gminami. Publikacja jest tekstem prelekcji wygłoszonej przez autora metody Jana Żelaznego na spotkaniu Forum Sekretarzy Gmin przy Małopolskim Instytucie Samorządu Terytorialnego i Administracji w Krakowie. Spotkania Forum i konsultacje z autorem odbywają się w każdy pierwszy wtorek miesiąca. (Kraków ul. Szlak 73 A).