Wokół herbów samorządowych narosło wiele nieporozumień. Do 1990 roku prawo do własnego symbolu miały tylko miasta i województwa. Dopiero ustawa o samorządzie terytorialnym pozwoliła również gminom na ustanowienie własnych herbów. Spowodowała ona jednak wiele kontrowersji. Gminy często ogłaszały konkurs na herb lub zamawiały go u plastyka. Był to podstawowy błąd. Projektowaniem herbów zaczęły zajmować się przypadkowe osoby nie znające podstaw heraldyki (nauki o herbach).Ponieważ studia heraldyczne trwają przeciętnie kilkanaście lat, w Polsce mamy zaledwie kilku profesjonalistów heraldyków oraz wąską grupę osób znających zagadnienia teoretyczne.

Efekty pracy różnych amatorów były na ogół żałosne co naraziło wiele gmin na kłopoty, dodatkowe koszty, a często i na kompromitację.

Ostatnio np. na Śląsku uaktywnił się pewien "pomysłowy " plastyk, który za dziwaczny projekt (przypominający bardziej banderolę od cygara niż herb) pobierał od gmin po 3000 zł. Karykaturalne herby ośmieszyły kilkanaście gmin w woj. wrocławskim i opolskim (obaj wojewodowie już otrzymali pisma w tej sprawie). Okazało się również, iż beztroska działalność różnych samozwańczych ekspertów oszpeciła herby wielu historycznych miast. Obecnie ponad 80 % herbów ma błędy często kompromitujące dane miasto i jego władze, które je oficjalnie przyjęły, także wojewodę, który ów bohomaz zatwierdził.

Herb jest symbolem danej miejscowości i wyrazem autonomii jej samorządu. Pełni on także funkcję znaku rozpoznawczego. Własny herb powoduje integrację miejscowego społeczeństwa, które skupia się wokół swojego symbolu często się z nim identyfikując. Powoduje też budzenie patriotyzmu lokalnego i wyzwalanie różnych inicjatyw. Oryginalny, wzorowo opracowany herb może przynosić gminie (miastu) stałe dochody (odpłatne zezwolenia dla miejscowych firm za prawo umieszczania go na produktach, pojazdach itp.), jest też dziś podstawowym elementem w promocji.

Zabrakło jednak odpowiednich przepisów wykonawczych, które by zapewniły prawidłowy proces ustanawiania herbów, "zapomniano" również o flagach. Nie wydano też żadnego okólnika ani nawet popularnego informatora wyjaśniającego radnym podstawowe zagadnienia symboliki samorządowej. Herby różnią się od innych znaków tym, iż podlegają ściśle określonym regułom heraldycznym. Herb nie jest bowiem obrazkiem rodzajowym lecz symbolem, który musi być wykonany zgodnie z obowiązującą konwencją. Reguły sztuki heraldycznej wykształciły się w średniowieczu i stanowią kanon nienaruszalny.

Powszechna nieznajomość zasad heraldyki, spowodowała, że do redakcji Magazynu Heraldycznego zaczęli zgłaszać się radni z prośbą o konsultację i pomoc w opracowaniu herbu. Były też często skargi na niekompetencje różnych pseudonaukowych ośrodków. W tej sytuacji postanowiono utworzyć" Centrum Heraldyki Polskiej"- pierwszy tego typu Ośrodek grupujący czołowych heraldyków i grafików (działający pod patronatem Fundacji Tradycji Rzeczypospolitej). Jednocześnie też ogłoszono ogólnopolską akcję "Herb dla gminy".

Obecnie chcemy przybliżyć te zagadnienia Czytelnikom w cyklicznych artykułach na łamach "Wspólnoty Małopolskiej ". W "Centrum" uruchomiono stałe dyżury - tel/ fax 643-49-68. Można tu otrzymać podstawowe informacje, zamówić materiały oraz umówić się na konsultację ze specjalistami. Natomiast wszelka korespondencję prosimy nadsyłać pod adres: "Centrum Heraldyki Polskiej", ul. Jadźwingów 13/22,02-692 Warszawa.

Andrzej Kulikowski