Małopolska i Śląsk coraz bardziej zacieśniają swoją współpracę, w tym przede wszystkim gospodarczą. Obszar Małopolski i Śląska, zamieszkały wokół Krakowa i Katowic przez 10 milionów ludzi i wytwarzający 1/3 dochodu narodowego ma szczególne znaczenie dla potencjału całej Polski.

Lawinowo wzrasta zapotrzebowanie na konkretne przejawy współpracy. Na taką współpracę czekają gminy, przedsiębiorstwa, ośrodki naukowe, a także mieszkańcy obu regionów.

Istotnym obszarem takiej współpracy staje się dziedzina ubezpieczeń społecznych.

Rozwój gospodarczy i technologiczny sprawia, że wzrasta ryzyko, jakie wiąże się następstwami nieszczęśliwych zdarzeń. Ryzyko to dotyczy najbardziej aktywnych uczestników życia społecznego i gospodarczego: przedsiębiorców, instytucje publiczne, w tym przede wszystkim gmin.

Aby zabezpieczyć się przed dotkliwymi konsekwencjami finansowymi konieczne jest ubezpieczenie nie tylko swojego majątku ale i ubezpieczenie się od odpowiedzialności cywilnej i wielu innych ryzyk.

W ostatnich miesiącach kilka liczących się zakładów ubezpieczeń popadło w poważne kłopoty. Sytuacja braku stabilności na rynku ubezpieczeń zagraża rozwojowi gospodarczemu, a w przypadku gmin obciąża wprost podatników. Jednocześnie rosną koszty ubezpieczeń w dotychczasowych formach.

W takiej sytuacji trzeba wykorzystać istniejące możliwości prawne i organizacyjne dla zapobieżenia tym możliwym i bardzo realnym następstwom. Taką możliwością jest powołanie Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych "Małopolska-Śląsk", otwartego dla gmin i przedsiębiorstw z obu regionów. TUW "Małopolska - Śląsk" daje w pierwszym rzędzie gwarancję stabilności i wiarygodności (poprzez uczestnictwo w nim gmin) a nadto może spowodować obniżenie wydatków na składki ubezpieczeniowe nawet od 20% do 40% (poprzez wzajemny charakter).

Tradycja ubezpieczeń wzajemnych liczy w Polsce ponad 130 lat. Szczególnie mocne są tradycje samopomocowe w Małopolsce, gdzie po raz pierwszy na ziemiach polskich, już w 1816 roku ks. Stanisław Staszic założył w Hrubieszowie Rolnicze Towarzystwo Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach. W 1890 roku Franciszek Stefczyk założył w Małopolsce pierwszą wiejską spółdzielnię oszczędnościowo-pożyczkową. Blisko 5400 "kas Stefczyka" zostało zlikwidowanych w 1948 roku. Przed II wojną światową blisko 70% polskiego rynku ubezpieczeniowego było zorganizowane w postaci samorządowej, niekomercyjnej działalności. Towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych związane były głównie z instytucjami samorządu. Wśród nich największym był Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, znacjonalizowany i przekształcony w Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych a następnie w PZU.

Towarzystwa wzajemnych ubezpieczeń są także istotnym elementem rynku ubezpieczeniowego w Europie Zachodniej a także w Stanach Zjednoczonych - potężne wzajemne towarzystwo ubezpieczeniowe gmin powołane wokół Zatoki San Francisco.

Ubezpieczony jest zarazem członkiem i współwłaścicielem Towarzystwa, co gwarantuje wzajemną kontrolę, a w konsekwencji ogranicza do minimum nadużycia i wyłudzanie nienależnych odszkodowań.

Przedstawiam w skrócie podstawowe zasady działania TUW "Małopolska Śląsk". Zachęcam gminy i przedsiębiorstwa do włączenia się do realizacji tej inicjatywy.

W styczniu br. przedłożyłem Zarządowi Stowarzyszenia Gmin Małopolski propozycję powołania Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych "Małopolska-Śląsk" dla gmin Małopolski i Śląska, który zaakceptował ją jednomyślnie.

Polskie prawo ubezpieczeniowe, którego podstawowe uregulowania zawarte są w ustawie z dnia 28.07.1990 r. z późniejszymi zmianami, o działalności ubezpieczeniowej zezwala na prowadzenie ubezpieczeń wyłącznie w formie: zakładu ubezpieczeniowego mającego postać spółki akcyjnej lub towarzystwa ubezpieczeń wzajemnych. Ponieważ forma zakładu ubezpieczeniowego jest ogólnie znana, uwagę poświęcimy Towarzystwu Ubezpieczeń Wzajemnych. Ubezpieczenia wzajemne polegają na stowarzyszeniu m.in. osób prawnych dla wspólnego ubezpieczania powstałych wśród nich szkód losowych.

Podstawowymi cechami działalności Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych są:

- ochrona ubezpieczeniowa obejmuje członków Towarzystwa, którzy równocześnie są jego właścicielami i wybierają jego władze,
- składki są kalkulowane, tak aby pokrywały koszty faktycznie zaistniałych szkód i administracyjne koszty działalności Towarzystwa,
- zasada wzajemności występuje jedynie wśród grupy osób prawnych i fizycznych, a w wypadku TUW Małopolska-Śląsk wśród gmin, którzy ubezpieczają się na tych samych zasadach. Oznacza to, że deficytu w jednej grupie ubezpieczeń ( np. ubezpieczeniu samochodów) nie można pokrywać nadwyżkami wygospodarowanymi w innych grupach ( np. ubezpieczenia mieszkań).

Zasadniczą różnicą między Towarzystwami Ubezpieczeniowymi działającymi na rynku komercyjnym a Towarzystwami Ubezpieczeń Wzajemnych jest sposób wykorzystania nadwyżki powstałej ze zbioru składki, wydatkowanych odszkodowań i kosztów działalności. Towarzystwa komercyjne zobowiązane są do wypracowania zysku i jego podziału między akcjonariuszy Towarzystwa. W Towarzystwach Ubezpieczeń Wzajemnych pojęcie zysku nie istnieje. W jego miejsce pojawia się tzw. nadwyżka bilansowa, która z założenia rozdzielana jest pomiędzy członków udziałowców. TUW opiera się o formułę non profit, przeznaczając nadwyżkę na cele statutowe.

Formy zwrotu można dokonywać poprzez:

- zwrot składek w przypadku znacznych nadwyżek w poszczególnych grupach ubezpieczeń. Praktycznie sprowadza się to do udzielenia bonifikaty (obniżek składek) dla dotychczasowych członków w następnym okresie rozrachunkowym
- tworzenie funduszy do których zaliczamy:
a) fundusz rezerw techniczno-ubezpieczeniowych, tworzy się go w celu gromadzenia środków na pokrycie zobowiązań z tytułu niewypłaconych ryzyk, niewypłaconych odszkodowań i innych świadczeń,
b) fundusz prewencyjny; tworzony w celu finansowania przedsięwzięć zmierzających do zmniejszenia liczby wypadków,
c) fundusz organizacyjno-rozwojowy, przeznaczony na finansowanie Towarzystwa,
d) terenowy fundusz społeczny przeznaczony na wspieranie działań podejmowanych w środowiskach lokalnych w celu rozwoju społeczno-ekonomicznych, a w efekcie obniżenia szkodowości,
e) fundusz solidarnościowy; przeznaczony jest na wypłacanie zapomogi członkom Towarzystwa, których sytuacja materialna uległa pogorszeniu w rezultacie zdarzeń losowych nie objętych umową ubezpieczenia, lecz związanych z przedmiotem ubezpieczenia.

Np. znaczne straty własności komunalnej, jakie miały niedawno miejsce w Polsce sprawiły, że stała się konieczna rewizja systemu ubezpieczeń, w oparciu o który do tej pory działały polskie gminy miejskie. Wielki pożar Teatru we Wrocławiu oraz wybuch gazu w bloku mieszkalnym w Gdańsku, zakończony całkowitym zniszczeniem budynku udowodniły jasno jak bardzo niekorzystne dla gminy może być ubezpieczenie wadliwe, niewystarczające lub wręcz jego brak. W szczególności gminy miejskie powinny poważnie zastanowić się nad wnioskami wypływającymi z opisanych powyżej zdarzeń i odpowiednio przygotować się na podobne sytuacje i związane z nimi koszty.

Właściwa ochrona ubezpieczeniowa publicznej własności komunalnej oraz odpowiednie zabezpieczenia zobowiązań finansowych są niezbędnym, pierwszym krokiem do utworzenia systemu ubezpieczeniowego, który odpowiadałby standardom międzynarodowym. Istnieje wiele powodów dla których należałoby przestać wspierać monopolistyczny i nie oferujący pełnej gamy usług system ubezpieczeniowy i utworzyć własne towarzystwo, które byłoby własnością samych ubezpieczonych gmin - szczególnie przed rokiem 1999, kiedy zniesione będą ograniczenia i bariery dla zagranicznych firm ubezpieczeniowych.

Dotychczasowe standardowe polisy ubezpieczeniowe z założenia opracowywane są dla potrzeb przeciętnego odbiorcy. Jeżeli podmiotem ubezpieczenia jest np. gmina, to może się zdarzyć, że standardowa polisa ubezpieczeniowa okaże się albo częściowo albo nawet całkowicie nieodpowiednia - nie będzie np. pokrywać określonego typu ryzyka lub odwrotnie, będzie ubezpieczać od ryzyka, które nie istnieje. Składki ubezpieczeniowe bywają marnowane na pokrycie nieodpowiedniego ubezpieczenia.

Posiadanie własnego towarzystwa ubezpieczeniowego dawałoby gminom możliwość dokładnego dostosowania programu ubezpieczeniowego do własnych potrzeb, indywidualizacje oferty, warunków i umów, udziałów własnych oraz - kwestia ostatnia, ale wcale nie mniej ważna - kontrolę sposobów kalkulowania składek ubezpieczeniowych.

W Stowarzyszeniu Gmin Małopolski powstała inicjatywa powołania Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych Małopolska-Śląsk, skierowana głównie do gmin Polski południowej.

Zarząd Związku Gmin Górnego Śląska i Północnych Moraw w marcu br. wstępnie poparł tę propozycję.

Przewodnią myślą tego przedsięwzięcia jest utworzenie w regionach Małopolski i Śląska własnej instytucji finansowej która:

1. umożliwi zorganizowanie i zatrzymanie części kapitału w obu makroregionach,
2. stworzy członkom TUW źródła taniego finansowania przedsięwzięć modernizacyjnych związanych z instytucjami zmniejszającymi prawdopodobieństwo wystąpienia szkody losowej.
3. przyczyni się do aktywizacji gospodarczej gmin.

Kraków, kwiecień 1997 roku

**********

Fragment projektu Statutu
TOWARZYSTWA UBEZPIECZEŃ WZAJEMNYCH "MAŁOPOLSKA-ŚLĄSK"

Rozdział I
CZĘŚĆ OGÓLNA
Art. 1
Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych "Małopolska-Śląsk", zwane dalej Towarzystwem, tworzą osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, które przystąpiły do Towarzystwa na zasadach określonych w niniejszym Statucie.
Art. 2
1. Siedzibą Towarzystwa jest miasto Kraków.
2. Towarzystwo posiada dwa biura regionalne w Katowicach i Krakowie.
3. Towarzystwo działa na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 4
1. Towarzystwo ma za zadanie związać swoich Członków umowami ubezpieczenia wzajemnego typu majątkowego i osobowego, zgodnie z przepisami prawa ubezpieczeniowego i kodeksu cywilnego.
2. Towarzystwo prowadzi działalność ubezpieczeniową w dziale II - pozostałe ubezpieczenia osobowe oraz ubezpieczenia majątkowe (zgodnie z załącznikiem do ustawy z dnia 28 lipca 1990 roku, o działalności ubezpieczeniowej) w następujących grupach:
Grupa I - Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej,
Grupa VII - Ubezpieczenie przedmiotów w transporcie,
Grupa VIII - Ubezpieczenie szkód spowodowanych żywiołami,
Grupa IX - Ubezpieczenie pozostałych szkód rzeczowych (grad, mróz, kradzież)
Grupa XIII - Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej nie ujętej w grupach 10-12.
4. Towarzystwo może również świadczyć usługi ubezpieczeniowe dla osób prawnych i fizycznych nie będącymi członkami Towarzystwa, pod warunkiem, że osoby te będą płacić składki stałe, których łączna wysokość nie może być wyższa niż - 10% składek brutto zebranych przez Towarzystwo w roku obrachunkowym.
Art. 7
Członkowie Towarzystwa nie odpowiadają za jego zobowiązania.

Rozdział II
WŁADZE TOWARZYSTWA
Art. 8
Władzami Towarzystwa są:
1. Walne Zgromadzenie lub Zgromadzenie Generalne,
2. Rada Nadzorcza,
3. Zarząd.
Walne zgromadzenie
Art. 9
1. Najwyższą władzę Towarzystwa stanowi Walne Zgromadzenie, zwane dalej Zgromadzeniem.
Rada Nadzorcza
Art. 21
1. Rada Nadzorcza składa się z 12 członków.
2. Kadencja Rady Nadzorczej trwa 6 lat.
3. Sześciu członków Rady Nadzorczej wybieranych jest przez Walne Zgromadzenie bezwzględną większością oddanych głosów spośród Członków (przedstawicieli) Towarzystwa.
4. Pozostałe miejsca w Radzie Nadzorczej obejmują przedstawiciele zaproponowani przez Stowarzyszenie Gmin Małopolski - trzy miejsca i Związek Gmin Górnego Śląska i Północnych Moraw - trzy miejsca.
Art. 23
Rada Nadzorcza nadzoruje działalność Towarzystwa i podejmuje wszelkie niezbędne do tego działania.
Zarząd
Art. 27
1. Zarząd Towarzystwa składa się co najmniej z 3, lecz nie więcej niż z 5 osób.
2. Prezesa Zarządu powołuje i odwołuje Rada Nadzorcza.
3. Na wniosek Prezesa Zarządu Rada Nadzorcza powołuje i odwołuje pozostałych członków Zarządu.
4. Kadencja Zarządu trwa trzy lata.
5. Pracami Zarządu kieruje Prezes Zarządu.

Rozdział III
CZŁONKOSTWO
Art. 29
1. Do niniejszego Towarzystwa mogą przystąpić wszystkie osoby fizyczne i prawne mające prawo i zamiar zawarcia z Towarzystwem umowy ubezpieczeniowej
2. Ustanawia się dwa rodzaje członków towarzystwa:
a) członek uprawniony do głosowania na Walnym Zgromadzeniu, zwany w niniejszym statucie członkiem pełnym, posiadający udziały w kapitale zakładowym.
b) członek nie uprawniony do głosowania na Walnym Zgromadzeniu, zwany w niniejszym statucie niepełnym posiadający udziały w kapitale udziałowym.
Art. 31
1. Udział wynosi 100 zł (sto złotych).
2. Każdy członek obejmujący udziały w kapitale zakładowym obowiązany jest zadeklarować i wpłacić co najmniej 100 udziałów.
3. Każdy członek obejmujący udziały w kapitale udziałowym obwiązany jest zadeklarować i wpłacić co najmniej 10 udziałów.
Art. 38
Umowy ubezpieczenia zawiera się na okres jednego roku w przypadku ubezpieczeń dobrowolnych i na okres jednego roku kalendarzowego w przypadku ubezpieczeń obowiązkowych, o ile ogólne warunki ubezpieczeń nie stanowią inaczej.

Rozdział IV
GOSPODARKA FINANSOWA
Art. 39
1. Każdy Członek pokrywa swoją część zobowiązań poprzez opłacenie składki za ubezpieczenie wyliczonej na podstawie obowiązujących taryf.
Art. 40
Każdy Członek wstępujący do Towarzystwa jest zobowiązany do następujących świadczeń finansowych na rzecz Towarzystwa:
1/ z tytułu przystąpienia:
- wykupienie udziału członkowskiego na zasadach określonych w art. 31 Statutu,
- wpłacenie wpisowego w wysokości określonej przez Radę Nadzorczą, wpisowe nie podlega zwrotowi,
2/ z tytułu umowy ubezpieczenia: opłacenie składki.
Art. 44
1. Kapitał zakładowy Towarzystwa wynosi 2.000.000, PLN (dwa miliony złotych) i jest podzielony na 20.000 (dwadzieścia tysięcy) udziałów o wartości nominalnej 100 PLN (sto złotych) każdy.
2. Udziały są niepodzielne.
3. Walne Zgromadzenie może zmienić wysokość udziałów wpłacanych przez członków przystępujących do Towarzystwa.
4. Kapitał zakładowy zostanie zebrany w drodze wpłat gotówkowych na udziały przez założycieli.
5. Wpłaty na udziały przez założycieli będą dokonywane w całości, najpóźniej do dnia odbycia zgromadzenia organizacyjnego Towarzystwa.
Art. 52
1. Fundusz członkowski może zostać przeznaczony m.in. na:
- wspieranie działań powodujących zmniejszenie szkodowości lub zwiększenie zbioru składki za ubezpieczenie,
- działalność informacyjną dotyczącą rozwoju Towarzystwa i podejmowanie przezeń inicjatyw propagujących ubezpieczenia wzajemnie,
- wypłacanie zapomóg Członkom Towarzystwa, których sytuacja materialna uległa pogorszeniu w rezultacie zdarzenia losowego nie objętego umową ubezpieczenia, lecz związanego z przedmiotem ubezpieczenia.
2. Szczegółowy plan wykorzystania funduszu zatwierdza Rada Nadzorcza na wniosek Zarządu, który prowadzi gospodarkę środkami funduszu.

Opracowano - Stowarzyszenie Gmin Małopolski