Społeczeństwo polskie znajduje się w okresie zmian, które sprowadzają się do kształtowania się społeczeństwa demokratycznego i jego instytucji. Na przeszkodzie stoi jednak przerwana tradycja aktywności obywatelskiej. Ważne jest więc odbudowanie jej i przygotowanie ludzi do funkcjonowania w społeczeństwie demokratycznym i gospodarce rynkowej. Szczególnie pilne jest to w stosunku do działających już samorządów, których funkcjonowanie musi zapewnić rozwiązywanie działających już samorządów, których funkcjonowanie musi zapewnić rozwiązywanie problemów społeczności lokalnych. Jednocześnie z rozwiązywaniem aktualnych spraw samorządy te muszą przygotowywać swoich mieszkańców do uczestniczenia w życiu gminy, nauczyć jak powinni oni działać w warunkach istniejącej demokracji i wśród jej instytucji. W rozwiązaniu niektórych problemów będzie mogło służyć powstałe w marcu 1993 Centrum Edukacji Obywatelskiej i Ekonomicznej w Krakowie.

Powstanie Centrum jest wynikiem współpracy Ministerstwa Edukacji Narodowej i The Mershon Center oraz Uniwersytetu Stanowego w Ohio w USA. Uznano bowiem, że ukształtowanie się na trwałe społeczeństwa demokratycznego będzie możliwe jeśli upowszechni się wśród młodzieży postawy obywatelskie, umiejętności potrzebne do odpowiedzialnego życia w społeczeństwie demokratycznym i systemie gospodarki wolnorynkowej. Jedną z propozycji są przygotowane programy nowego przedmiotu dla klas 6-8 szkoły podstawowej, szkoły średniej oraz dla szkół wyższych, które będą przygotowywać nauczycieli. Znalazły się w nich najważniejsze działy jak np. zachowanie się w grupie, samorząd lokalny, rodzice a grupa społeczna, jednostka a władza, działalność gospodarcza jednostki i społeczeństwa, aktualne problemy świata. Polscy nauczyciele przygotowali już konspekty lekcji, podręczniki oraz odpowiednie opracowania z tego zakresu. Od września program będzie mógł być pilotowany w kilkudziesięciu szkołach podstawowych. Po uwzględnieniu ich doświadczeń ulegnie koniecznym zmianom. Równoległe prace prowadzone są w odniesieniu do szkół średnich. W ten sposób młodzież otrzyma podstawowy zasób informacji o społeczeństwie demokratycznym i jego wartościach. Nowy program ułatwi jej też wykształcenie umiejętności samodzielnego i krytycznego korzystania z informacji, tolerancji wobec innych. Pozwoli nauczyć się tak praktycznych zachowań jak załatwianie spraw w urzędach, stosowanie demokratycznych procedur jak np. głosowanie, negocjacje, podejmowanie decyzji. Centrum będzie mogło zapoznać z tym programem i umożliwić spotkanie z nauczycielami, którzy go przygotowywali.

Główne zadanie Centrum będzie polegało na propagowaniu różnych programów, propozycji pojawiających się w zakresie wychowania dla demokracji. Pragnie się ono stać ośrodkiem skupiającym różne inicjatywy i upowszechniającym je w środowisku szkolnym. Centrum powinno ułatwić kontakty osobiste, przekazywanie informacji i dostęp do pojawiających się aktywnych metod nauczania. Warsztaty, wykłady i seminaria umożliwią nauczycielom lepsze zaś- losowanie ich na lekcjach. Centrum pragnie więc być otwarte na wszelkie inicjatywy i pomysły oraz sposoby ich realizacji ułatwić wdrażanie ich do praktyki szkolnej.

Duże znaczenie w pracy Centrum odgrywały będą też inne zadania wynikające z istoty przygotowywania do życia w społeczeństwie demokratycznym. Nauczyciele i młodzież muszą otrzymać stale aktualizowaną wiedzą o problemach kraju i świata. Centrum ułatwi dotarcie do niej, stanie się miejscem, gdzie nauczyciele spotkają się z fachowcami a biblioteka umożliwi samodzielne poszerzanie wiedzy. W ten sposób rozpocznie się cykl stałego podnoszenia wiedzy i kształcenia nauczycieli poprzez seminaria, kursy, warsztaty i wykłady. Centrum będzie przygotowywało materiały, które będą wykorzystane bezpośrednio na lekcji co ułatwi nauczycielom pracę a młodzieży pomoże w rozwijaniu własnej samodzielności. Jednocześnie opracowywane będą materiały pomocnicze, metodyczne, które ułatwią urozmaicenie lekcji, pobudzenie aktywności przez przekazywanie różnych punktów widzenia. Część tych materiałów opracowywać będą nauczyciele na podstawie swoich doświadczeń. W ten sposób Centrum stanie się forum spotkań i wymiany myśli.

Zadaniem Centrum jest edukacja do życia w społeczeństwie demokratycznym, ale zadanie to nie obejmuje tylko wychowania młodzieży czy też szerzej ujmując system szkolnictwa. Przecież szkoły działają w społecznościach lokalnych czyli w gminach a w przyszłości w projektowanych powiatach. Centrum mogłoby objąć swoimi działaniami rodziców, aby zrozumieli oni swoje zadania wobec szkoły, ale także gminy, która te szkoły utrzymuje. Rodzice lepiej zrozumieliby problemy, przed którymi stoją ich dzieci, zadania jakie musi wykonać gmina. W ten sposób mogliby konkretnie zapoznać się z problemami samorządu, funkcjonowaniem gmin i jej władz. Inaczej mówiąc Centrum mogłoby pomóc mieszkańcom gminy w zrozumieniu zadań, organizowaniu się dla ich wykonania. Centrum mogłoby pomóc w uczeniu się analizowania własnych problemów i szukaniu sposobów ich rozwiązania.

W każdej społeczności istnieje wiele problemów, których wykonanie wymaga pomocy z zewnątrz. Rola centrum polegałaby na znalezieniu odpowiednich ludzi, przygotowaniu materiałów koniecznych dla realizacji programów przygotowywanych przez gminy. Dotyczy to także każdej grupy, która próbując rozwiązać własne problemy często musi najpierw zdobyć podstawową wiedzę teoretyczną i praktyczną konieczną w takich przypadkach. Centrum będzie mogło zaproponować własne programy, które pomogą w edukacji prawnej, ekonomicznej czy też w nabyciu umiejętności w kontaktowaniu się czy kierowaniu organizacjami działającymi w społeczeństwie demokratycznym. Na przykład przygotowywany jest program kształcenia liderów młodzieżowych, którzy w przyszłości podjęliby się pracy na rzecz tych społeczności lokalnych. Centrum będzie mogło podjąć się zadania znalezienia funduszy dla realizacji różnych programów. Będzie mogło wskazać jak najlepiej wykorzystać posiadane już fundusze, które przeznaczone są na realizację konkretnych zadań. Podsumowując Centrum chciałoby służyć różnorodną pomocą społecznościom lokalnym.

Dla zminimalizowania kosztów i zwiększenia efektywności działania powstają takie Centra w Warszawie, Krakowie, Gdańsku, Lublinie, Wrocławiu i Poznaniu. Ich wzajemna współpraca, wymiana informacji, programów, materiałów i ludzi, którzy potrafią się podjąć wykonania różnych zadań powinna przynieść pożądane efekty i zwiększyć możliwości każdego z Centrum. Centrum Edukacji Obywatelskiej i Ekonomicznej w Krakowie obejmie swoim zasięgiem obszar Polski południowo-wschodniej. Aktualnie siedzibą jest Wojewódzki Ośrodek Melodyczny przy ul. Garbarskiej 1 w Krakowie. Telefon 22-93-06, 22-62-86, 27-86-13, FAX 22-30-26.

Henryk Palkij