I. Współpraca międzyregionalna

Polska będąc państwem unitarnym jest podzielona przestrzennie na regiony. Podział ten wynika z czynników geograficznych, historycznych i gospodarczych.

Federacja Związków i Stowarzyszeń Gmin Polskich - ogólnopolska organizacja związków i stowarzyszeń gmin przyjęta w grudniu 1996 roku program, w. którym czytamy:

"Konieczne jest przywrócenie samorządu także na poziomie jednostek regionalnych - silnych województw. Zadaniem Federacji winno być inspirowanie stworzenia regionalnych strategii rozwoju umożliwiających prowadzenie aktywnej polityki regionalnej. Federacja zrzeszająca organizacje regionalne ma w tym zakresie do odegrania szczególną rolę. Aktywnego udziału Federacji wymagają prace nad Europejską Kartą Samorządu Regionalnego. Federacja będzie wspierać organizację ogólnopolskich i regionalnych targów gmin a także promocyjnych wydawnictw poświęconych poszczególnym regionom."

Jednocześnie w stanowiskach przyjmowanych odnośnie reformy administracji publicznej Federacja podkreśla, że opowiada się stanowczo za unitarnym charakterem państwa.

Tak więc kiedy mówimy o współpracy międzyregionalnej mamy na myśli:

- współpracę między samorządami, przedsiębiorstwami, ośrodkami naukowymi, organizacjami społecznymi i innymi podmiotami życia społecznego - w przyszłości współpracę silnych samorządowych województw w ramach trójszczeblowej struktury samorządu terytorialnego

II. Warunki współpracy międzyregionalnej

Tak rozumiana współpraca międzyregionalna możliwa jest tylko wtedy gdy samorządy i inne wymienione podmioty będą miały rzeczywistą samodzielność działania i możliwości rozwoju. Właśnie rozwój regionalny, rozwój miast i gmin jest jednym z warunków współpracy międzyregionalnej.

Konieczna jest dalsza decentralizacja państwa zapewniająca przede wszystkim przekazanie decyzji w sprawie dyspozycji środkami publicznymi podmiotom lokalnym co najmniej do poziomu 50% środków publicznych państwa.

Zarządzanie państwem przez administrację centralną należy ograniczyć do zadań strategicznych z rzeczywistą reformą centrum administracyjnego. Dopiero połączenie reformy centrum administracyjnego państwa, stworzenia polityki regionalnej i reformy powiatowej zamieni Polskę resortową na Polskę samorządową, zracjonalizuje administrację publiczną i ograniczy administracje specjalne.

Państwo oparte na gospodarce rynkowej i demokracji wyzwala na wielką skalę inicjatywy gospodarcze, społeczne i kulturalne, które wymagają prowadzenia polityki, koordynacji na poziomie ponadlokalnym i regionalnym - dla sprostania wyzwaniom konkurencji międzynarodowej.

Należy się opowiedzieć za takim modelem życia publicznego, który zgodnie z zasadą pomocniczości wypełnia przestrzeń między obywatelem a rządem odpowiedzialnością za sprawy publiczne ze strony jednostki, rodziny, wspólnoty lokalnej i regionalnej, zgodnego z polską tradycją historyczną i kulturową.

Istotnym warunkiem współpracy miedzyregionalnej jest wprowadzenie województw - regionów i prowadzenie polityki regionalnej.

III. Konkretne formy współpracy międzyregionalnej

Już dziś konieczne i możliwe jest podejmowanie takiej współpracy. Jedna z takich form współpracy jest organizowane z inicjatywy SGM "Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych - Małopolska Śląsk".

Stowarzyszenie Gmin Małopolski zrzeszające 137 gmin z województw Polski południowej podejmuje także inne inicjatywy na rzecz regionalnego rozwoju oraz współpracy regionalnej. W maju odbędą się po raz drugi Małopolskie Targi Gmin. SGM udzieliło poparcia inicjatywie organizacji w Małopolsce Igrzysk Olimpijskich. Stwarzają one szansę na promocję i zrównoważony rozwój regionu. Dostrzegając rzeczywiste problemy gmin SGM podejmuje inicjatywy na rzecz opracowania strategii gmin, zwiększenia udziału mieszkańców w działaniach samorządu (we współpracy z Academy for Educational Development). Istotne znaczenie ma powołane w ramach SGM Małopolskie Centrum Prawa Miejscowego. W ramach SGM organizujemy Małopolską Agencję Informacyjną - forum lokalnej prasy. Współpraca gmin dotyczy także wykorzystania nowoczesnych technik przekazu informacji - sieci Internet, w której we współpracy z miastem Tarnów utworzone zostało Centrum Internetu Małopolska OnLine.

Istotne znaczenie ma współpraca wychodząca poza granice Polski, szczególnie w ramach samorządów Państw Grupy Wyszehradzkiej a także Ukrainy. Odpowiadając na to wyzwanie Stowarzyszenie Gmin Małopolski organizuje w czerwcu Wyjazd Promocyjny na Ukrainę, w którym weźmie udział 150 Prezydentów, Burmistrzów i Wójtów Małopolski. We wrześniu na Wawelu w Krakowie odbędzie się Konferencja Samorządów Państw Grupy Wyszehradzkiej z propozycją powołania stałego Sekretariatu w Krakowie.

Płaszczyzną współpracy międzyregionalnej staje się Federacja Związków i Stowarzyszeń Gmin Polskich, która zrzesza organizacje samorządowe ze wszyskich polskich regionów. W ramach Federacji poszczególne organizacje podejmują szczegółowe tematy w formie organizowanych konferencji problemowych "Strategie Rozwoju Gmin obszaru zlewni rzeki Pilicy" /Związek Gmin "Pilica"/, "Doświadczenia i efekty projektu "Strategie Rozwoju Gmin Śląska Opolskiego" /Związek Gmin Śląska Opolskiego/, "Współpraca samorządów Państw Grupy Wyszehradzkiej" /Stowarzyszenie Gmin Małopolski/, "Polityka Regionalna Państwa" /Związek Gmin Górnego Śląska i Północnych Moraw/, " Forum Regionów Polskich" /Związek Gmin Górnego Śląska i Północnych Moraw/, "Turystyka i Agroturystyka" /Stowarzyszenie Gmin Regionu Wielkopolski/, "Rola samorządów lokalnych w trosce o rozwój kulturalny, materialny i duchowy społeczności lokalnych" /Stowarzyszenie Gmin Regionu Wielkopolski/, "Budowa autostrad a samorządy" oraz "Rozwój gospodarczy w pasie nadmorskim a współpraca z innymi regionami" /Związek Miast i Gmin Morskich/. Przewodniczących tych organizacji gościmy na dzisiejszej Konferencji.

Dobrym przykładem współpracy międzyregionalnej Związków i Stowarzyszeń Gmin jest uwzględnienie naszych kilkuletnich starań i zabiegów przy ustaleniu planu budowy autostrad A-1, A-3, A-4.

Wspólnie zabiegamy o ochronę misji Telewizji Publicznej, ośrodków regionalnych proponując jej decentralizację i powiązanie z samorządami.

Federacja pragnie włączać do współpracy związki komunalne o celowym, zadaniowym charakterze, których jest aktualnie ok. 140. Związki te są dobrym przykładem współdziałania gmin dla realizacji konkretnych zadań.

Historyczne, geograficzne i społeczne uwarunkowania sprawiają, że poszczególne regiony Polski miały swego rodzaju specjalizację. Małopolska i Mazury np. mogą stawać się europejskimi środkami turystyki i rekreacji. Śląsk w ramach tak rozumianej specjalizacji mógłby wykorzystać dobrze wykwalifikowane i doświadczone kadry, Pomorze - ośrodkiem gospodarki morskiej i łączności, Wielkopolska potęgą handlową a Poznań miastem targów, Warszawa -naturalnym centrum administracyjnym, Kraków zaś centrum europejskiej integracji. Rola Krakowa i Małopolski rozciągającej się między granicami Ukrainy i Słowacji aż po granice Białorusi i Czech, jest w zakresie współpracy środkowoeuropejskiej szczególna.

Powstanie i funkcjonowanie Federacji ZiSGP skupiającej kilkanaście regionalnych związków i stowarzyszeń gmin jest najlepszym przykładem działań środowisk samorządowych zmierzających do podejmowania tych wyzwań współpracy regionalnej.

tekst jest treścią referatu Przewodniczącego Zarządu SGM i Federacji ZiSGP na Konferencji Współpraca międzyregionalna - "Towarzystwo Ubezpieczeń Wzajemnych Małopolska-Śląsk",
(Kraków, dnia 25 kwietnia 1997 roku)