W dniu 4 września 2011 roku uroczyście obchodzono 67. rocznicę bitwy na Kałużówce. W uroczystościach wzięli udział już nieliczni jej uczestnicy, w tym kpt. Jerzy Krusenstern ps. Tom - Prezes Oddziału Krakowskiego ŚZŻ AK równocześnie Vice prezes Fundacji Muzeum Historii Armii Krajowej wraz ze swoim zastępcą - również żołnierzem 5 psk AK kpt. Mieczysławem Brodniewskim, kombatanci, żołnierze ze sztandarem 21 Brygady Strzelców podhalańskich z Rzeszowa, władze samorządowe, parlamentarzyści, młodzież szkolna, harcerze, okoliczni mieszkańcy i grupa Strzelca.

Uroczystość rozpoczęła się występem orkiestry dętej, później odbyła się dekoracja Złotym Krzyżem Zasługi por. Kwika, żołnierza 5 psk AK, po ceremonii odprawiona została koncelebrowana msza święta w intencji poległych żołnierzy i ludności cywilnej. Po nabożeństwie odczytany został Apel Poległych, oddano salwę honorową a następnie złożono wieńce i kwiaty pod pomnikiem. Na zakończenie uroczystości głos zabrał kpt. Jerzy Krusenstern i poinformował zebranych o zakończeniu remontu budynku Muzeum oraz zaprosił obecnych a zwłaszcza młodzież szkolną do odwiedzenia placówki.

Akcja "Burza" na ziemi dębickiej rozpoczęła się zgodnie z rozkazem nr 4-0 Komendanta krakowskiego Okręgu AK z dnia 28 lipca 1944 r. o godzinie 9: 50 kiedy to nastąpiła koncentracja pierwszych oddziałów II Zgrupowania AK Obwodu Dębica "Deser". W koncentracji na Berdechu wzięły udział następujące oddziały; pluton "Gumniska"; bojówka dyspozycyjna; kompania "Działo", kompania "Ładunek"; kompania "Bomba".

Kałużówka to miejsce gdzie w czasie II Wojny Światowej podczas Akcji "Burza" oddziały AK obwodu Dębickiego stoczyły największą bitwę partyzancką w Polsce południowo-wschodniej. Oddziałami dowodził mjr Adam Lazarowicz "Klamra", nauczyciel, przed wojną kierownik szkoły w Gumniskach. Do rozpoczęcia akcji "Burza" w tej szkole znajdowało się dowództwo AK Obwodu Dębica.

Nie obeszło się bez ofiar w ludziach na polanie Kałużówka polegli; strz. Stanisław Bąk ps. "Mściwy", kpr. Józef Głowacki, strz. Andrzej Grych "Jastrząb", strz. Józef Jaje "Wierzbina", pchor. Czesław Mielczanek "Portos", strz. Stanisław Garbacz "Krakus", strz. "Sokół" N.N., kpr. Józef Nykiel "Łuska", kpr. Andrzej Pasierb "Jabłko", kpr. Roman Pietrucha "Mostek", pchor. Kazimierz Wójcik. Straty ludności cywilnej: 5 osób zastrzelonych oraz 7 domów spalonych. Ciężko ranni w bitwie: Tadeusz Ciszek, Jan Jagiełło, Tadeusz Kemmer (zmarł na skutek ran i został pochowany w lesie), Bronisław Zima, Leszek Gumiński, Ryszard Gorzkowski. Straty nieprzyjaciela to 4 oficerów zabitych, 22 żołnierzy i 4 agentów Gestapo, rannych około 30 żołnierzy.

Wśród oddziałów AK były również straty spowodowane przez artylerię radziecką, która ostrzelała stanowiska AK zabijając, raniąc i uszkadzając sprzęt.

W sierpniu 1984 roku podczas rocznicy bitwy, na Kałużówce odsłonięto pomnik, który upamiętnia wszystkich żołnierzy II Zgrupowania poległych w czasie akcji "Burza".

Od sierpnia 2004 roku szkoła w Gumiskach nosi imię Mjr Adama Lazarowicza.

Foto i tekst Małgorzata Koszarek

**********